Samenwerken. Hét woord dat iedereen voor in de mond heeft liggen. Wie je ook spreekt en waar je ook komt, overal hoor je hetzelfde. Ondernemers onder elkaar, gemeenten en vastgoedeigenaren: allemaal ‘moeten’ ze samenwerken. Maar waarom eigenlijk? Waarom zou je gaan samenwerken als je tent al jaren goed draait en je klanten blij zijn?
Door: Janneke den Ouden & Farzad Ghaus van Stad & Co
Stads- en dorpcentra zijn al eeuwenlang dé plekken waar mensen samenkomen, handeldrijven, elkaar ontmoeten, vermaak vinden en nieuws en verhalen uitwisselen. Er zijn geen aanwijzingen dat dit verandert. Hun economische en sociale functie blijft, ondanks alle ontwikkelingen, stevig overeind. De complexiteit waar deze plekken mee te maken hebben, verandert echter wel sterk.
Inspelen op ontwikkelingen
Technologisering, coronagevolgen, energietransitie, klimaatadaptatie, vergrijzing, urbanisatie, wooncrisis, mobiliteit, inflatie, krapte op de arbeidsmarkt – om maar eens wat te noemen – hebben veel invloed op het functioneren van stads- en dorpscentra. Bijvoorbeeld de plek van de auto in de binnenstad staat vrijwel overal ter discussie. Of neem de digitalisering, die consumentengedrag verandert waardoor ondernemers steeds opnieuw hun toegevoegde waarde moeten aantonen. De klimaatadaptatie is ook geen ver-van-mijn-bed-show meer en leidt tot meer wet- en regelgeving… én hogere kosten. Tel de sterk stijgende inflatie daarbovenop en iedereen begrijpt dat er nog wat moeilijke gesprekken zullen volgen, met klanten, gasten, personeel, huurbaas en leveranciers.
Samenwerken, omdat het loont!
De combinatie van dit soort ‘grote ontwikkelingen’ die om aanpassingen vragen en de ‘praktische voordelen’ van dat samen doen, maakt samenwerken in centrumgebieden zo populair. Het veelvoud aan vraagstukken waar je als individuele ondernemer mee wordt geconfronteerd, zelfs als je lekker draait, is simpelweg te groot om in je eentje te beantwoorden.
Wat levert het je dan op, samenwerken in jouw centrumgebied?
- Professionelere collectieve promotie- en marketingactiviteiten met een lagere individuele bijdrage (samen investeren, samen profiteren);
- Groter (social media) bereik bij een grotere doelgroep;
- Krachtige gesprekspartner voor de politiek en vastgoedeigenaren;
- Sterker organiserend vermogen door het bundelen van krachten, netwerk en expertise;
- En misschien ook meer werkgeluk voor jou en je medewerkers door meer sociale cohesie in je gebied?
Professioneel samenwerken
Nu het waarom van samenwerken duidelijk is, is de volgende vraag: hoe dan? Hoe zet je een samenwerkingsverband op in jouw centrumgebied?
- Het begint met gelijkgestemden vinden. Wie denken er net als jij over om zaken collectief op te pakken, krachten te bundelen en taken te verdelen?;
- Als er een (kop)groep is, formuleert die gemeenschappelijke doelen waarvoor een breed draagvlak is. Waar wil je met z’n allen naartoe, op de korte- en middellange termijn?;
- De volgende stap is deze doelen in concrete acties uitwerken, oftewel een actieplan opstellen. Wat gaan we doen? Wie hebben we erbij nodig? Wat zijn de planning en begroting?;
- En last but not least, kies samen een organisatievorm (met een duidelijke taak- en rolverdeling) waarin alle belanghebbenden kunnen meedoen, en kies een collectieve financiering die past bij de ambities.
Samenwerkingsvormen
Welke financieringsvorm past bij jouw gebied?
Nog niet zo lang geleden werden activiteiten in centrumgebieden betaald uit vrijwillige bijdragen van ondernemers. Tegenwoordig wordt de financiering vaak via een ‘verplichte’ bijdrage geregeld. De gemeente haalt het geld bij iedereen op en stelt dit vervolgens beschikbaar aan de ondernemersvereniging of -stichting. Nederland kent drie wettelijke mogelijkheden voor collectieve financiering van activiteiten in centrumgebieden, oftewel het opzetten van een investeringsfonds:
- via reclamebelasting;
- via een heffing op basis van de onroerendezaakbelasting (OZB);
- bedrijveninvesteringszone (BIZ).
Welk fonds het best past bij jouw gebied, hangt van een aantal zaken af. De belangrijkste zijn: de gezamenlijke doelen, de beoogde deelnemers en gebiedsafbakening en de bereidheid van de gemeente om een investeringsfonds mogelijk te maken. Zo hebben de vastgoedeigenaren en ondernemers in Zoetermeer ieder voor een eigen BIZ gekozen. Jan de Ruiter – vastgoed BIZ Zoetermeer: ‘Samen investeren we in nieuw straatmeubilair, uniforme gevelborden, meer groen en on- en offline profilering. Ook de gemeente steekt tijd, energie én geld in de samenwerking.’
Georganiseerde samenwerkingsverbanden kunnen ook aanspraak maken op landelijke, provinciale en gemeentelijke subsidies waardoor ‘de pot met geld’ nóg groter wordt. In Alkmaar is er via de opslag OZB een fonds opgezet. Rob Niele, voorzitter Ondernemend Alkmaar, heeft zich daar hard voor gemaakt: ‘Het fonds is zó’n belangrijke stap om samen verder te komen. Een percentage van 0,075 lijkt weinig, maar is toch goed voor twee miljoen euro per jaar aan extra investeringen in de economie van onze gemeente’.
Een gebiedsscan maakt duidelijk welke vorm de meeste kans op succes biedt (zie tabel). Is een BIZ het meest geschikt, lees dan zeker het Handboek Beter met BIZ!
| BIZ | Opslag OZB | Reclamebelasting | |
|---|---|---|---|
| Gebiedsgericht | Ja | Nee, voor de hele gemeente | Ja |
| Voor gebruikers en eigenaren | Ja, in een of in twee separate BIZ’en | Ja, vaak in een fonds | Nee, alleen voor gebruikers |
| Invoering | Op basis van formele draagvlakeisen (landelijke wetgeving) | Maatwerk | Maatwerk |
| Mogelijkheden voor differentiatie | Meerdere mogelijkheden | Alleen een percentage van de WOZ-waarde | Grootte van reclame-uiting of WOZ-waarde |
| Freeriders | Niet mogelijk | Niet mogelijk | Ja, bij het weghalen van reclame of onzichtbare reclame vanaf de openbare weg |
| Landelijke trend: toe- of afname | Aantal BIZ’en neemt jaarlijks substantieel toe | Constant, marginale toename | Aantal fondsen op basis van reclamebelasting neemt af |
En dan: uitvoeren
Centrummanagement, binnenstadmanagement, ondernemersmanagement en gebiedsmanagement zijn verschillende benamingen voor één ding: het uitvoeren van de gezamenlijke plannen. Professionele samenwerkingen – van Zandvoort of Eindhoven tot Wervershoof – kunnen niet zonder. Centrummanagement kan publiek-privaat of volledig privaat gefinancierd zijn. In de organisatie zitten ondernemers, vastgoedeigenaren, de marketingorganisatie en soms ook de gemeente en een centrummanager. Deze laatste voert alle acties namens alle partijen en vanuit de gezamenlijke visie uit.
Samenwerken… must have!
De conclusie is duidelijk: wel of niet samenwerken, is geen vraag meer. Gebieden zonder collectieve organisatie staan 1-0 achter, hoe goed een individuele ondernemer het ook kan doen. Een must have dus.
Eindhoven
In de binnenstad van Eindhoven staat de kwaliteit van de openbare ruimte steevast op de agenda na een gezamenlijke schouw door ondernemers en gemeente. Er is gezamenlijk geïnvesteerd in elektriciteitskastjes. Dit zijn ‘ware kunstwerken geworden waar geen bezoeker z’n fiets nog tegenaan zet’, aldus Bas Strijbosch van Stichting Binnenstad Eindhoven.
Zandvoort
In Zandvoort rijden sinds kort deelscooters, een resultaat van de publiek-private samenwerking. Ondernemer Tom van der Veen: ‘We bieden hiermee een groen alternatief om naar Zandvoort te komen. Door scooters in te zetten, creëren we minder autoverkeer, waardoor de parkeerdruk lager zal worden en Zandvoort bereikbaar blijft!’
